Opera - nowy, barokowy gatunek muzyczny - pojawiła się w Polsce za sprawą królewicza Władysława Wazy już w 1628 roku. Na dworze króla Zygmunta III wystawiono wówczas "idyllę rybacką" nieznanych dzisiaj autorów, zatytułowaną
Galatea. W 1635 zainaugurował działalność teatr króla Władysława IV Wazy - z okazji podpisania traktatu pokojowego z Moskwą wystawiono utwór pod tytułem
Giuditta. Nie zachowała się żadna opera z tamtych czasach, wiemy jednak, że do śmierci Władysława IV w roku 1648 wystawiono ich na dworze królewskim kilkanaście. Autorem librett był przeważnie sekretarz królewski Virgilio Puccitelli, muzykę pisali członkowie królewskiej kapeli - między innymi słynny kompozytor włoski Marco Scacchi - partie wokalne wykonywali znakomici włoscy śpiewacy. Warszawa była po Florencji, Rzymie, Mantui i Bolonii piątym miastem w Europie kultywującym ten nowy gatunek muzyczny. Później niż w stolicy Polski opera pojawiła się w Wenecji!
Po śmierci Władysława IV, wielkiego mecenasa teatru, zainteresowanie operą zmalało. Najazd Szwedów w latach 1655-60 przerwał całkowicie działalność opery dworskiej. Później, za panowania królów Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego, przedstawienia odbywały się sporadycznie. Dopiero August III Sas przywrócił operowy blask Warszawie. Na jego dworze działał w latach 1730-63 jeden z najbardziej cenionych wówczas kompozytorów europejskich, Johann Adolf Hasse (na zdjęciu). Opery Hassego wystawiały wszystkie teatry operowe od Palermo po Petersburg i od Lizbony po Moskwę. Specjalnie dla Warszawy napisał Hasse operę
Zenobia, w której sięgnął po tekst najwybitniejszego librecisty wszech czasów, Pietra Metastasia.
Sprzyjał operze również ostatni król Polski, Stanisław August Poniatowski. To za jego panowania powstała w Warszawie cała sieć teatrów, w których od roku 1778 zaczęto wystawiać obok oper włoskich dzieła polskich twórców. Najpierw była "śpiewogra" z tekstem Wojciecha Bogusławskiego i muzyką Macieja Kamieńskiego pod tytułem
Nędza uszczęśliwiona, potem pierwsza pełnospektaklowa opera
Cud mniemany, czyli krakowiacy i górale Bogusławskiego i Jana Stefaniego. Odtąd na scenie warszawskiego Teatru Narodowego, a także innych teatrów w całej Polsce, pojawiało się coraz więcej oper polskich. W roku 1840 polski repertuar operowy liczył już ponad 220 tytułów!
Jednak dopiero Stanisław Moniuszko stworzy polską operę na najwyższym poziomie.
Halka z 1848 roku, wystawiona w nowej wersji w roku 1858 oraz
Straszny dwór z roku 1865 to najważniejsze jego dzieła, łączące wysokiej klasy europejski warsztat kompozytorski z narodowymi treściami.
Dr Mieczysław KominekDr Mieczysław Kominek
Kolejny artykuł:
Kompozytorzy przed Chopinem i jemu współcześni
Poprzedni artykuł:
Barok w muzyce polskiej
