14 października 2022 roku w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach prof. Krzysztof Guczalski z Uniwersytetu Jagiellońskiego wygłosił wykład plenarny zatytułowany
Czym, w gruncie rzeczy, jest ekspresja w muzyce? Wykład ten otworzył drugi dzień obrad 51. Konferencji Muzykologicznej Związku Kompozytorów Polskich „Muzyka i ekspresja” (13–15 X 2022, Katowice). Prof. Krzysztof Guczalski był gościem Związku Kompozytorów Polskich oraz Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach.
W krótkim omówieniu swego wykładu Krzysztof Guczalski napisał:
Postrzeganie związku muzyki z emocjami jest odwiecznym toposem, obecnym niemal we wszystkich znanych kulturach. Jest także odnotowywane u większości filozofów zajmujących się muzyką, począwszy od Platona i Arystotelesa. Ale ujmowanie tego związku w kategoriach ekspresji uczuć twórcy jest stosunkowo niedawnym pomysłem, który rozpowszechnił się dopiero w czasach romantyzmu, a otrzymał swe teoretyczne sformułowania na przełomie XIX i XX w. w tzw. klasycznej teorii ekspresji. Jednak teoria ta począwszy od lat 30-tych XX wieku poddawana była coraz bardziej zdecydowanej krytyce, a w latach 80-tych zapanował szeroki konsensus uznający ją za błędną. Powszechnie przyjęte zostało stanowisko, zgodnie z którym estetycznie istotne jest jedynie posiadanie przez muzykę pewnych jakości emocjonalnych, które nie muszą mieć związku z realnymi stanami psychicznymi autora – a zatem nie czynią muzyki ekspresją w źródłowym sensie.
Mimo to ciągle pojawiają się wypowiedzi próbujące restytuować klasyczną teorię ekspresji. Bo też jej odrzucenie może pozostawiać poczucie niedosytu, jako że intuicja intymnego związku pomiędzy osobowością artysty a dziełem wydaje się szeroko rozpowszechniona i ma pewne znamiona wiarygodności. Zanim więc uznamy tę intuicję jedynie za przejaw poromantycznych tęsknot czy iluzji, warto się zastanowić, czy nie można by jej wyeksplikować w taki sposób, aby nie podlegała standardowym i słusznym zarzutom, jakie kierowane są przeciwko klasycznej teorii ekspresji. Proponowane wystąpienie ma być poświęcone próbie takiej eksplikacji.
Za zgodą autora oraz organizatorów 51. Konferencji Muzykologicznej ZKP udostępniamy zapis audio-wideo wykładu. Nagranie wykładu udostępniamy na naszym kanale YouTube:
Krzysztof Guczalski Czym, w gruncie rzeczy, jest ekspresja w muzyce?
Wydarzenie dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w programie „Doskonała nauka”.
